تأثیر گزینه¬های مدیریت حوضه آبریز بر دریاچه ارومیه در شرایط تغییر اقلیم

حوضه آبریز ارومیه در سال¬های اخیر گرفتار بحران کم¬آبی شدیدی بوده که منجر به افت قابل¬توجه تراز سطح آب دریاچه و کاهش نگران¬کننده سطح آن گردیده است. عوامل متعددی در این رابطه عنوان شده¬اند که از مهم¬ترین آن¬ها می¬توان به احداث سدها و مخازن، برداشت¬های بی¬رویه از منابع آب سطحی و زیرزمینی برای مصارف مختلف (خصوصاً کشاورزی) و تغییر اقلیم اشاره نمود. در این زمینه مطالعات متعددی انجام شده و راهکارهای مختلفی نیز ارائه گردیده است. در همین راستا و باتوجه به اهمیت فراوان موضوع، در پایان¬نامه حاضر سیستم منابع و مصارف آب حوضه آبریز ارومیه با روش¬های متفاوتی مدلسازی شده و ضمن بررسی سناریوهای مختلف مدیریتی در کنار تغییر اقلیم، تعدادی از مطرح¬ترین راهکارهای ارائه شده برای بهبود شرایط دریاچه ارومیه مورد بررسی قرار گرفته است. برای این¬منظور ابتدا مدل حوضه آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از مولفه¬های موثر در بیلان آبی حوضه و دریاچه و با محوریت دریاچه ارومیه تهیه و سپس کالیبراسیون مدل با استفاده از پارامترهای موثر پیگیری و به انجام رسید. تأثیر مولفه¬های مختلف بر وضعیت دریاچه در دو دوره زمانی پایه و آتی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به¬دست آمده از بررسی نقش مولفه¬های مختلف در وضعیت کنونی دریاچه با استفاده از آمار مشاهده شده در دوره پایه حاکی از آن است که برداشت¬های بی¬رویه از منابع آب حوضه برای مصارف کشاورزی (بدون لحاظ مخازن و سدهای عمده) موثرترین عامل تأثیرگذار بر تراز سطح آب دریاچه به¬شمار می¬رود. در دوره آتی نیز با استفاده از مطالعات تغییر اقلیم، وضعیت حوضه آبریز و دریاچه ارومیه تحت سناریوهای تغییر اقلیم مطالعه گردید و سپس راهکارهای علاج¬بخشی در قالب سناریوهای مدیریت حوضه آبریز مطرح و تأثیر هریک از آن¬ها بر وضعیت دریاچه در شرایط تغییر اقلیم بررسی گردید. همچنین مشخص شد که از میان سه سناریوی منتخب a2، a1b و b1 در مطالعات تغییر اقلیم، سناریوی انتشار a1b منجر به بیشترین کاهش در تراز سطح آب دریاچه ارومیه خواهد گردید. در ادامه سناریوهای مختلف با توجه به دو تراز حداقل اکولوژیک دریاچه (1/1274 متر) و حداکثر سطح آب مشاهده شده (4/1278 متر) مورد مطالعه قرار گرفت وحدفاصل این دو تراز به¬عنوان دامنه مطلوب تراز درنظر گرفته شد. برای انتخاب گزینه¬های برتر فرض گردید تراز سطح آب دریاچه ارومیه در این گزینه¬ها در بیشتر از 90 درصد طول دوره آتی در دامنه مطلوب تراز قرار خواهد داشت. بر این اساس از مجموع 192 گزینه بررسی شده در مطالعه حاضر، تعداد 49 گزینه برتر انتخاب شده و به¬عنوان گزینه¬های مطلوب معرفی گردید. از سوی دیگر، 117 گزینه به¬دلیل آن¬که منجر به افت تراز سطح آب دریاچه به زیر حداقل تراز اکولوژیک و یا تجاوز آن از حداکثر تراز مطلوب در بیشتر از 80 درصد طول دوره آماری گردیده¬اند در گروه گزینه¬های مردود معرفی شده-اند.